Kοιλιοκάκη: συχνή και αδιάγνωστη νόσος
Η κοιλιοκάκη είναι μια συχνή αυτοάνοση ασθένεια, όπου ο οργανισμός αντιδρά παθολογικά στη πρωτεϊνη ‘γλουτένη’ που βρίσκεται στο σιτάρι, κλιθάρι και σίκαλη καταστρέφοντας έτσι το τοίχωμα στο λεπτό έντερο. Η μόνη θεραπεία για τη κοιλιοκάκη είναι η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης εφόρου ζωής.
Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και τα συμπτώματά της είναι ποικίλα τόσο σε εύρος αλλά και σε σοβαρότητα. Υπολογίζεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που πάσχουν από κοιλιοκάκη δεν διαγνώζονται ποτέ είτε γιατί δεν εξετάζονται είτε γιατί θεωρείται ότι πάσχουν από κάποια άλλη νόσο.
Δείτε πιο κάτω τα συμπτώματα, που έχουν να κάνουν με το έντερο αλλά και με άλλα όργανα του σώματος για να αντιληφθείτε την ευρύτητά τους.
Συμπτώματα που πιθανόν να έχει κάποιος ενήλικας ή παιδί με κοιλιοκάκη:
1. Φούσκωμα ή/και αέρια ή πόνο στη κοιλιά
2. Εμετούς ή ναυτίες
3. Ανεξήγητη απώλεια βάρους
4. Χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα
5. Δερματικά εξανθήματα
6. Αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία
7. Ελλείψεις βιταμινών π.χ. βιταμίνης Δ που δεν ανταποκρίνονται σε θεραπεία
8. Ανεξήγητη χρόνια κούραση
9. Χαμηλό ανάστημα ή/και πρόβλημα ανάπτυξης
10. Καθυστερημένη εφηβεία
11. Προβλήματα περιόδου
12. Στειρότητα ή επαναλαμβανόμενες αποβολές
13. Πόνους στις αρθρώσεις
14. Μούδιασμα στα χέρια
15. Οστεοπενία ή οστεοπόρωση
16. Περιφερική νευροπάθεια
17. ‘Θολούρα’ μυαλού μετά από κατανάλωση γλουτένης
18. Κατάθλιψη
Υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο περνούν 13 χρόνια από την εμφάνιση των συμπτωμάτων ως τη διάγνωση της κοιλιοκάκης, ενώ 1 στα 4 άτομα με κοιλιοκάκη έχουν προηγουμένως υποβληθεί σε θεραπεία για σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (irritable bowel syndrome: IBS).
Αν υποψιάζεστε ότι πιθανόν να πάσχετε από κοιλιοκάκη είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρήσετε στη διατροφή σας τη γλουτένη πριν κάνετε τις απαραίτητες εξετάσεις που θα σας συστήσει ο γαστρεντερόλος σας (ορολογικές δοκιμασίες με αναλύσεις αίματος για αντισωμάτα, ιστολογικές εξετάσεις και βιοψία δωδεκαδάκτυλου ή νηστίδας με κολονοσκόπηση).
Αν διαγνωστείτε με κοιλιοκάκη, θα πρέπει να καταναλώνετε εφ’ όρου ζωής μία διατροφή ελεύθερη γλουτένης που θα θεραπεύσει το έντερο με πλήρη αποκατάσταση (η οποία όμως μπορεί να πάρει εως και 2 χρόνια) ενώ θα πρέπει επίσης να ‘διορθωθούν’ τυχόν ελλείψεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων.
Ας δούμε όμως τι σημαίνει ‘δίαιτα ελεύθερη γλουτένης’:
Η γλουτένη βρίσκεται στο σιτάρι, σίκαλι, κριθάρι, τριτικάλε και επιμολυσμένη βρώμη. Επομένως πρέπει να αποφεύγονται αυστηρά αυτά τα σιτηρά και τα προϊόντα τους.
Τα πιο κάτω πρέπει να αποφεύγονται αυστηρά εκτός αν υπάρχει η επισύμανση ‘ελεύθερο γλουτένης’
Σιτάρι
Αλεύρι από σκληρό σιτάρι, αλεύρι ολικής αλέσεως από σιτάρι, φαρίνα
Σιμιγδάλι
Σπέλτα ή όλυρα ή αγριοσίταρο ή ντίνκελ
Κριθάρι
Βύνη
Ξύδι βύνης
Τριτικάλε (διασταύρωση μεταξύ σιταριού & σίκαλης)
Μπύρα
Ψωμιά
Ζυμαρικά
Αλμυρά/ πίτες
Κείκ, μπισκότα, κράκερ, κρουτόνια
Δημητριακά που δεν αναγράφουν ‘ελευθερο γλουτένης’
Κρουτόν
Προτηγανισμένες πατάτες τηγανητές
Σάλτσες
Αλλαντικά
Επεξεργασμένο κρέας κονσέρβας
Ντρέσινγκ για σαλάτες
Σως συμπεριλαμβανομένης σως σόγιας
Τσιπς που περιέχουν γλουτένη
Σούπες και βάσεις για σούπες
Λαχανικά σε σως
Φάρμακα & βιταμίνες που χρησιμοποιούν τη γλουτένη ως παράγοντα δέσμευσης
Επίσης κάποια προϊόντα μπορεί να έχουν διασταυρούμενη μόλυνση, δηλαδή να περιέχουν ίχνη γλουτένης, που προκαλούν ζημιά στο έντερο του ατόμου με κοιλιοκάκη, και θα πρέπει να αποφεύγονται. Αυτά περιλαμβάνουν:
Βρώμη
Ξηροί καρποί
Άλλα προϊόντα που παράγονται σε εργοστάσιο όπου επίσης παράγονται προιόντα με γλουτένη
Επιμόλυνση στο σπίτι όταν χρησιμοποιούνται τα ίδια σκεύη ή συσκευές για ετοιμασία τροφίμων ατόμου με κοιλιοκάκη και ατόμου χωρίς κοιλιοκάκη.
Η διατροφή ελεύθερη γλουτένης μπορεί να περιέχει τρόφιμα που είναι εκ του φυσικού τους ελεύθερα γλουτένης όπως:
Ρύζι
Κινόα
Κεχρί
Φαγόπυρο
Αμάραντος
Αραρούτι
Καλαμπόκι & καλαμποκάλευρο
Λινάρι
Ελεύθερα γλουτένης αλεύρια (ρύζι, σόγια, καλαμπόκι, πατάτα, φασόλια)
Πολέντα (καλαμπόκι)
Σόγια
Ταπιόκα
Όσπρια π.χ. φακές, φασόλια, λουβιά, μπιζέλια κτλ, σπόροι και ξηρούς καρπούς μη- επεξεργασμένα
Φρέσκα αυγά
Φρέσκα κρέατα, ψάρι, πουλερικά (όχι φρυγανισμένα, επικαλυμένα με βούτυρο ή μαριναρισμένα)
Φρούτα & λαχανικά
Τα περισσότερα γαλακτοκομικά προϊόντα
Επίσης μπορεί να περιλαμβάνει τρόφιμα με την επισύμανση ‘ελεύθερο γλουτένης», που βάσει νόμου πρέπει να περιέχει λιγότερο από 20 μέρη τις χιλίοις γλουτένη (<20 parts per million).
Όπως αντιλαμβάνεστε η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης δεν είναι κάτι απλό και χρειάζεται προγραμματισμός και ετοιμασία. Αν το παιδί σας ή εσείς πάσχετε από κοιλιοκάκη, θα πρέπει να επισκεφτείτε κλινικό διαιτολόγο για σωστή εκπαίδευση και για ένα διατροφικό πλάνο που θα αποκλείει τη γλουτένη αλλά και θα καλύπτει όλες τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά και να εξασφαλίζει υγιή ανάπτυξη και ευεξία. Δεν αρκεί απλά η αποφυγή της γλουτένης ή η κατανάλωση γευμάτων όπως κοτόπουλο και σαλάτα.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που έχει εντερικά και μη-εντερικά συμπτώματα μετά από κατανάλωση γλουτένης αλλά δεν έχει κοιλιοκάκη βάσει αναλύσεων και κολονοσκόπησης, πιθανόν να πάσχει από ‘μη κοιλιακή ευαισθησία στη γλουτένη’ ή ‘nonceliac gluten sensitivity’ στην οποία θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο αφού πλέον δεν είναι απλά ‘η ιδέα σας’ αλλά αντικείμενο έρευνας και επιστημονικών άρθρων.
